De bronzen luidklok is al tijdens het Pinsterfeest in 1947 als monument onthuld. Bij deze klok was een dodenlijst van de op dat moment bekende slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog geplaatst. Op 24 september 1983 werd daarnaast een bronzen gedenkzuil onthuld. Het ontwerp van deze zuil is van de kunstenaar Bé van Aalderen. Op dit monument zijn de namen van de eerdere dodenlijst opgenomen, aangevuld met de namen van de slachtoffers die pas later zijn bekend geworden.
AJC
De herdenkingszuil en de luidklok bij De Paasheuvel te Vierhouten (gemeente Nunspeet) herinneren aan de leden van de Arbeiders Jeugd Centrale die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen.
De Arbeiders Jeugd Centrale werd op 18 maart 1918 opgericht door de Sociaaldemocratische Arbeiders Partij (SDAP) en het Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV). De organisatie richtte zich met name op het opvoeden en ontwikkelen van de arbeidersjeugd, zowel in een lichamelijke als in een geestelijke zin.
In 1922 kocht de AJC in Vierhouten een kale heuveltop genaamd ‘De Paasheuvel’. Hier werd een kampeerterrein van de AJC ingericht. In juni 1923 werd op de heuveltop het kamphuis De Paasheuvel gebouwd.
De AJC was een organisatie met een geheel eigen stijl en karakteristieke omgangsvormen, zonder tabak of alcohol, met een eigen manier van kleden, vrijetijdsbesteding en feest vieren.
Na de inval van de Duitsers hief de AJC zichzelf op in augustus 1940. Ondergronds gingen de activiteiten van de AJC echter door. Na de oorlog werd de AJC snel heropgericht, maar in 1959 werd de AJC wegens een teruglopend aantal ledental opgeheven.
Rachel Schelvis-Borzykowski
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwamen uiteindelijk ruim 400 AJC-leden om het leven. Op de bronzen gedenkzuil op De Paasheuvel in Vierhouten staan opvallend veel Joodse slachtoffers. Eén van deze slachtoffers is Rachel Schelvis-Borzykowski, de vrouw van Jules Schelvis. Rachel en Jules namen voor de oorlog als leden van het AJC diverse keren in Vierhouten deel aan kampbijeenkomsten.
Jules Schelvis (1921-2016) en Rachel werden in 1943 tijdens een razzia in Amsterdam opgepakt. Na een kort verblijf in Westerbork werden Jules en Rachel op 1 juni 1943 op transport gesteld. Ze arriveerden op 4 juni 1943 na een lange en uitputtende treinreis van drie dagen en drie nachten in het vernietigingskamp Sobibor. Jules wist als door een wonder uiteindelijk zeven concentratie- en vernietigingskampen te overleven. Zijn vrouw Rachel werd op 4 juni 1943 in Sobibor vermoord.
Teksten De tekst op de klok luidt:
‘1940-1945 ALS BLIJVENDE HERINNERING AAN ONZE JONGE KAMERADEN, DIE STIERVEN VOOR DE VRIJHEID, ROEPT MIJN STEM VAN DE PAASHEUVEL OM HUN VOORBEELD NIET TE VERGETEN EN TE BLIJVEN GETUIGEN VOOR VREDE, VRIJHEID EN VRIENDSCHAP. PINKSTERFEEST 1947′.
De tekst op de herdenkingszuil luidt:
‘ZIJ WAREN NOG JONG EN WILDEN EEN BETERE WERELD, ONZE VRIENDEN VAN DE ARBEIDERS JEUGD CENTRALE, DIE IN DE JAREN 1940- 1945 OMKWAMEN DOOR BRUUT GEWELD.
LAAT HUN NAMEN TEKENS ZIJN OP DE WEG NAAR VRIJHEID, VREDE EN VRIENDSCHAP.’
Bronnen:
Van Norel, W. www.elburginoorlogstijd.nl
Hamburger en J.C. Regtien. Joodse monumenten in de provincie Gelderland. Bedum, 2005. www.4en5mei.nl/oorlogsmonumenten
www.joodsmonument.nl
